Motyw sarmatyzmu

Stanisław Antoni Szczuka

Sarmatyzm to określenie pewnej obyczajowości oraz duchowej i umysłowej kultury, która panowała w Rzeczpospolitej szlacheckiej od końca XVI wieku po czasy rozbiorów. Przedstawiciele tego nurtu doszukiwali się u Sarmatów pochodzenia, które swoim rodowodem sięgało już starożytności. Utrzymywano, że starożytne plemię Sarmatów zamieszkiwało przed wiekami ziemie polskie. Sarmatom przypisywano wiele wspaniałych cech: męstwo, odwagę, wierność, dumę narodową i waleczność. Z czasem jednak wielki sarmacki mit narodowy zaczęto postrzegać negatywnie za sprawą poczynań ówczesnej szlachty. Szlachcie polskiej przypisywano awanturnictwo, próżniactwo, wywyższanie się względem innych narodów i niechęć do nauki.

Do poetów, którzy przede wszystkim tworzyli w duchu literatury sarmackiej zaliczamy:

• Jana Chryzostoma Paska i jego Pamiętniki,
• Wacława Potockiego i jego Transakcję wojny chocimskiej.